รู้จักอารมณ์ เพื่อจัดการอารมณ์

อารมณ์ต่างๆจะค่อยๆบางเบาลงไปหากว่าเราไม่ได้ไปกระตุ้นมันซ้ำ ซึ่งก็จนกว่าเราจะยอมรับโดยสนิทใจว่ามันเป็นธรรมดาของมันอย่างนั้นเอง

หากใครเคยประสบปัญหาที่อารมณ์ทางลบเช่น ความโกรธ ความเศร้าส่งผลต่อการใช้ชีวิตต่างๆ ทำให้ไม่สามารถทำตามสิ่งที่ตั้งใจไว้หรือแสดงพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม ให้รู้ว่าเป็นเรื่องปกติที่เกิดขึ้นได้ เพราะอารมณ์ส่งผลต่อการตัดสินใจของมนุษย์ ซึ่งอารมณ์ที่เกิดขึ้นก็จะส่งผลต่อเนื่องไปยังความคิด การตัดสินใจและพฤติกรรม รวมถึงการเปลี่ยนแปลงต่างๆของร่างกาย หากอารมณ์เกิดขึ้นซ้ำๆก็จะส่งผลไปเรื่อยๆ จนกว่าจะถูกเบี่ยงเบนความสนใจหรือมีอารมณ์อื่นเกิดขึ้นแทน

​การเบี่ยงเบนความสนใจเลยกลายเป็นหนึ่งในวิธีที่คนสามารถใช้เพื่อจัดการอารมณ์ได้ เช่น รู้สึกแย่ ก็หากิจกรรมที่ทำให้รู้สึกดีทำ หรือหาสิ่งต่างๆที่สามารถดึงความสนใจไม่ให้ความรู้สึกแย่เกิดขึ้นมาได้ และเราก็เรียนรู้วิธีการเหล่านี้เพื่อจัดการกับอารมณ์ที่เกิดขึ้นจนกลายเป็นเงื่อนไขในการใช้ชีวิต เมื่อมีอารมณ์ที่ไม่ชอบใจ ก็อย่าไปสนใจมัน หาอย่างอื่นที่ทำแล้วสบายใจ แต่หลายครั้งวิธีการที่เคยใช้ได้ผลกลับไม่ได้ผล ซึ่งอาจเป็นเพราะอารมณ์ที่รุนแรงมากขึ้น หรืออารมณ์เหล่านั้นมีความถี่ของการเกิดเพิ่มมากขึ้น หรือเหตุผลอื่นใดก็ตาม เราจึงต้องกลับมาหาวิธีการรับมือกับอารมณ์ให้ดียิ่งขึ้น

​ในอดีตมีนักบำบัดชาวญี่ปุ่นชื่อ Morita ได้พัฒนาแนวคิดเรื่องของการยอมรับในสิ่งที่เกิดขึ้นซึ่ง David Reynolds ในนำมาประยุกต์ใช้ในเรื่องของการจัดการอารมณ์ การจัดการความเครียด ผ่านหนังสือ ชื่อ Constructive living ที่อธิบายธรรมชาติของอารมณ์ไว้โดยสรุปคือ 

1. อารมณ์ควบคุมไม่ได้ ดังนั้นการพยายามควบคุมไม่ให้อารมณ์เกิดขึ้น เป็นสิ่งที่ฝืนกับธรรมชาติของอารมณ์
2. เมื่ออารมณ์เกิดขึ้นแล้วสิ่งที่ควรทำ คือการตระหนักรู้ว่าอารมณ์เกิดขึ้น นั่นคือการรู้ทันตามอารมณ์ที่เกิดและรู้ว่าอารมณ์อะไรเกิดขึ้น รวมถึงยอมรับในอารมณ์ที่เกิดขึ้นในแบบที่มันเป็น
3. ทุกอารมณ์ที่เกิดขึ้นมีวิธีการใช้ของมัน หรืออธิบายให้ง่ายคือทุกอย่างมันมีประโยชน์ของมัน ไม่ว่าจะเป็นอารมณ์ทางลบ หรืออารมณ์ทางบวก
4. อารมณ์ต่างๆจะค่อยๆบางเบาลงไปหากว่าเราไม่ได้ไปกระตุ้นมันซ้ำ ข้อนี้เป็นสิ่งสำคัญที่ควรใส่ใจว่าอย่าพยายามไปกระตุ้นมันให้เกิดขึ้น แต่หากย้อนไปข้อ 1 เราก็จะพบว่าอารมณ์เกิดขึ้นตามธรรมดาของมันเมื่อถูกกระตุ้น เราไม่ได้อยากไปกระตุ้นให้มันเกิดแต่มันเกิดขึ้นเอง ดังนั้นเมื่อมันเกิดขึ้นเอง สิ่งที่เราทำได้คือ รู้ให้ทันว่ามันเกิดขึ้นแล้ว และอย่าไปพยายามรู้สึกแย่กับมัน เพราะการที่เรารู้สึกแย่ก็เหมือนการกระตุ้นมันซ้ำ อารมณ์แบบเดียวกันก็จะทำให้เรารับรู้สิ่งต่างๆในแบบนั้นได้ง่ายขึ้น เช่น ตอนนี้รู้สึกแย่ อะไรที่มันแย่ๆก็เข้ามาได้ง่ายขึ้น เหมือนเวลาเศร้า เพลงเศร้าก็กลายเป็นเพลงของเรา
5. ข้อสุดท้ายคืออารมณ์ต่างๆที่เกิดขึ้นจะส่งผลต่อพฤติกรรม หากเราจัดการอารมณ์ไม่ได้ พฤติกรรมที่ไม่ดีก็จะเกิดขึ้น สิ่งนี้เป็นสิ่งที่สอดคล้องกับหลายแนวคิดในการบำบัดเช่น Cognitive behavioral therapy, acceptance and commitment therapy หรือ mindfulness based psychotherapy

​เมื่ออารมณ์เกิดขึ้น มันเป็นธรรมดาของมัน เราควบคุมไม่ได้ หน้าที่ของเราคือรู้ให้ทันว่ามันเกิดขึ้นแล้ว อย่าไปหงุดหงิดในการเกิดขึ้นของมัน อย่าไปกลัว อย่าไปกังวล หากมีสิ่งใดที่ต้องทำก็ทำต่อไป เพื่อให้งานในชีวิตประจำวันไม่เสียหาย เมื่อเวลาผ่านไปอารมณ์เหล่านั้นมันก็จะจางไป แต่เดี๋ยวมันก็มาใหม่ของมัน ความกลัว ความกังวลที่เกิดขึ้น ก็ให้รู้ไว้ว่าเป็นการกระตุ้นซ้ำให้เกิดอารมณ์เหล่านั้น ซึ่งก็เป็นเรื่องปกติเช่นเดียวกัน จนกว่าเราจะยอมรับโดยสนิทใจว่ามันเป็นธรรมดาของมันอย่างนั้นเอง

​

Author

ผศ. บุรชัย อัศวทวีบุญ
​Mindfulness-based Psychotherapist